Preventie

ALGEMEEN

Qua educatiebeleid kent de Dopingautoriteit een duidelijk verschil tussen topsport (georganiseerde sport) en fitness (anders-georganiseerde sport). Binnen de topsport geldt een dopingreglement. De Dopingautoriteit mag op basis van dit reglement dopingcontroles uitvoeren. Binnen fitness is dat niet het geval. Dit vereist dus een andere aanpak. Daarnaast heeft de Dopingautoriteit de taak om het algemeen publiek van informatie te voorzien.

TOPSPORT

De doelstelling voor topsport is: het voorkómen van onbewuste en bewuste dopingovertredingen in de Nederlandse sport.

De drie belangrijkste doelgroepen binnen de topsport zijn:

• Topsporters
• Sportbegeleiders
• Sportbonden

Topsporters
Om talenten gedurende ongeveer acht jaar voor te bereiden op de wereldtop, heeft de Dopingautoriteit in 2015 – samen met NOC*NSF - de Doorlopende Leerlijn Dopingvrije Sport ontwikkeld. Deze leerlijn beschrijft per leeftijds- en ontwikkelfase welke kennis, vaardigheden en houding nodig zijn voor een dopingvrije sport.

Fysieke educatiesessies
Aansluitend op deze fasen heeft de Dopingautoriteit drie verschillende educatiemodules ontwikkeld: Brons, Zilver en Goud. Brons is bedoeld als de eerste module en is echt een introductie van het onderwerp doping. Zilver is meer gericht op het oefenen van vaardigheden, zoals het controleren van medicijnen en voedingssupplementen. Tijdens Goud behandelen de sporters tenslotte vooral lastige dopingdilemma’s waar ze tijdens hun carrière tegenaan kunnen lopen. Bijvoorbeeld vermoedens van dopinggebruik door een teamgenoot, of het gebruik van toegestane medicijnen puur en alleen om beter te presteren. In 2018 heeft de Dopingautoriteit in totaal 84 fysieke educatiesessies verzorgd.

E-learningplatform
Voor sommige groepen topsporters is het lastig om een educatiesessie in te plannen. Toch is het belangrijk dat ook deze sporters goede educatie krijgen. Daarom heeft de Dopingautoriteit in maart 2017 een e-learningplatform gelanceerd. Via dit platform werden al de modules Brons en Zilver aangeboden. In 2018 zijn daar de modules Nationale Testing Pool (januari) en Goud (maart) aan toegevoegd. De module Goud is de derde module van het drieluik Brons, Zilver, Goud. De module Nationale Testing Pool is bedoeld voor topsporters die door de Dopingautoriteit zijn opgenomen in de Nationale Testing Pool. Zij moeten hun whereabouts (overnachtings- en andere verblijfsgegevens) aanleveren.

Voor de ontwikkeling van het e-learningplatform is in 2018 ook een aantal technische verbeteringen uitgevoerd.

Videoproducties
Voor de fysieke educatie en e-learningmodules is in 2018 een aantal video’s gemaakt.

Dopingwaaier App
De Dopingwaaier App bestaat sinds eind 2013. De app is gemaakt voor iOS en Android. Ook is er een responsive website. Via de Dopingwaaier App kunnen sporters en begeleiders onder andere hun geneesmiddelen en voedingssupplementen controleren, de belangrijkste dopingregels nalezen en de dopingcontroleprocedure bekijken. In 2018 werd de app 4.962 maal gedownload (2017: 5.478). Het totaal aantal downloads stond eind 2018 op 29.054. De Dopingwaaier App wordt continu actueel gehouden. Ook wordt de app doorlopend gepromoot, onder meer via de voorlichtingsbijeenkomsten, verschillende websites, diverse artikelen, z-cards en posters.

100% Dope Free
De Dopingautoriteit is in 2018 gestopt met het programma 100% Dope Free. 100% Dope Free was een programma van de Dopingautoriteit waarbij iedereen die verbonden is aan de Nederlandse topsport zich kon uitspreken voor een schone sport. Over een periode van 10 jaar hebben meer dan 35.000 mensen zich aan het programma verbonden door middel van het ondertekenen van het 100% Dope Free – True Winner statement. Het 100% Dope Free – True Winner statement was een initiatief van de AtletenCommissie van NOC*NSF en de Dopingautoriteit.

Be PROUD en Talent Experience Day
Tegelijkertijd met het beëindigen van het 100% Dope Free programma is de Dopingautoriteit gestart met het programma Be PROUD. Be PROUD richt zich op het versterken van de juiste sportwaarden en is opgezet in samenwerking met NOC*NSF, (ex-) topsporters en trainers/coaches. Sporters, familie, coaches, medische begeleiders, bondsmedewerkers en andere sportliefhebbers worden opgeroepen om zich aan te sluiten bij Be PROUD. Dit kan als supporter maar ook als ambassadeur. Sportorganisaties hebben bovendien de mogelijkheid om partner te worden. Zo ontstaat een groot en krachtig team dat trots is op schone sport. Het programma Be PROUD heeft een eigen website en social media accounts op Instagram, Facebook, Twitter en YouTube.

De lancering vond plaats tijdens de Talent Experience Day op Papendal bij het trainingscomplex van Vitesse. De Talent Experience Day was georganiseerd als bedankje voor sporttalenten die hadden meegedaan aan een onderzoek naar het maken van ethische beslissingen op het gebied van schone sport. Dit onderzoek werd uitgevoerd door de Radboud Universiteit. De Dopingautoriteit hielp mee.

De talenten volgden op deze dag allerlei workshops. Zo gaf Vitesse een inkijkje in het Voetbal Lab. Ook gingen de talenten lunchen met chefkok van Papendal Erik te Velthuis, en leerde sportpsycholoog Paul van Zwam ze omgaan met wedstrijdspanning. Sunwebs Scientific Expert Teun van Erp toonde daarnaast hoe wielerploeg Team Sunweb wetenschap gebruikt om beter te presteren.

De voorzitter van de AtletenCommissie van NOC*NSF Hinkelien Schreuder en topschaatser Kai Verbij sloten zich als eerste aan bij het programma door supporters te worden van schone sport. Kai Verbij vertelde bovendien een persoonlijk verhaal over zijn weg naar de top, en welke sportwaarden daarbij belangrijk zijn voor hem.

Eind 2018 had Be PROUD zes ambassadeurs: Epke Zonderland (turnen), Jessica Schilder (atletiek), Jetze Plat (handbiken/paratriathlon), Kai Verbij (schaatsen), Madelein Meppelink (beachvolleybal), en Vince Rooi (honkbal). Het aantal aangesloten organisaties (Be PROUD partners) stond op hetzelfde moment op 23. Het aantal supporters stond op 694.

Outreach Events
Bij een outreach event staat de Dopingautoriteit met een stand bij een sportevenement om daar algemene informatie te verstrekken aan grote groepen topsporters en sportbegeleiders. In 2018 zijn er twee outreach events gehouden: bij het Super 6 Baseball & Softball toernooi (22 september) en bij de rugbyinterland Nederland-Zwitserland (24 november).

Artikelen
De Dopingautoriteit had een vaste rubriek in het NOC*NSF-topsportblad Lopend Vuur. In 2018 zijn hiervoor vier artikelen geschreven. NOC*NSF heeft besloten de publicatie van Lopend Vuur te stoppen. In juni 2018 is de laatste editie van Lopend Vuur verschenen.

Nederlands Zekerheidssysteem Voedingssupplementen Topsport (NZVT)
Voedingssupplementen kunnen dopingstoffen bevatten. Dit staat vaak niet op het etiket vermeld. Het gebruik van voedingssupplementen is daarmee een risico voor topsporters. Het kan namelijk leiden tot een positieve uitslag van een dopingcontrole. In reactie op dit risico heeft de Dopingautoriteit in 2003 het Nederlands Zekerheidssysteem Voedingssupplementen Topsport (NZVT) opgezet. Het systeem biedt fabrikanten van voedingssupplementen de mogelijkheid om tegen betaling hun supplementen te laten controleren. De ‘schoon bevonden’ product-batchcombinaties komen in de NVZT-database.

In 2018 zijn in totaal 260 NZVT-certificaten afgegeven (voor 478 product-batch combinaties). Dit betekent wederom een nieuw record. Dit is een signaal dat het Nederlands Zekerheidssysteem Voedingssupplementen Topsport (NZVT) nog steeds in een belangrijke behoefte voorziet voor sporters en hun begeleiders. In totaal stonden er op 31 december 2018 1.259 product-batchcombinaties op de NZVT-website (antidoping.nl/nzvt), verdeeld over 341 producten, 53 merken en 16 inhoudelijke categorieën. Zeven batches zijn afgekeurd omdat er dopinggeduide stoffen in werden aangetroffen.

Op 14 mei is de Dopingautoriteit op bezoek geweest bij LGC in Engeland. LGC voert de meeste analyses van de supplementen uit voor het NZVT. Doel was vooral de automatisering / modernisering van het NZVT te bespreken.

BEGELEIDEND PERSONEEL

Naast sporters is er de afgelopen jaren steeds meer aandacht voor de sportbegeleiders. Onder deze groep vallen vooral de trainer-coaches, maar onder andere ook artsen, fysiotherapeuten, diëtisten, masseurs, verzorgers (soigneurs), psychologen en ouders.

Fysieke educatiesessiesIn 2018 zijn er in totaal 20 educatiesessies verzorgd voor begeleidend personeel. Hiervan waren er 15 voor trainer-coaches en 5 voor andere groepen begeleiders. De trainer-coach voorlichtingen worden gegeven aan de hand van de Doorlopende Leerlijn Dopingvrije Sport voor coaches. Binnen deze leerlijn heeft de Dopingautoriteit drie verschillende voorlichtingen ontwikkeld: Trainer-Coach 3, Trainer-Coach 4 en Trainer-Coach 5/Mastercoach. De voorlichtingen sluiten aan op de opleidingsstructuur van de Kwalificatiestructuur Sport.

E-learningplatform
Ook voor de sportbegeleiders heeft de Dopingautoriteit in 2018 e-learningmodules ontwikkeld. In januari is Trainer-Coach 3 gepubliceerd en in februari Trainer-Coach 4. De e-learningmodule speciaal voor ouders is in juni online gezet. In oktober kwam de module voor (para)medische begeleiders beschikbaar.

SPORTBONDEN

Ook de sportbonden zijn een belangrijke doelgroep voor de Dopingautoriteit. De sportbonden staan het dichtst bij de topsporters en de sportbegeleiders.

Bijeenkomst sportbonden
Op 6 november is voor de negende keer de Support Schone Sport bijeenkomst (voorheen Bondenbijeenkomst / bijeenkomst Samen tegen doping) georganiseerd. Deze vond plaats bij het NBC in Nieuwegein en werd door 31 personen bezocht. Dit waren vertegenwoordigers van sportbonden, RTO’s en CTO’s. Het doel van de jaarlijkse bijeenkomst is om de aanwezigen bij te praten over de ontwikkelingen op antidopinggebied, voornamelijk op het gebied van educatie.

De deelnemers beoordeelden de bijeenkomst gemiddeld met een 7,5.

E-learningplatform
Ook voor de sportbonden heeft de Dopingautoriteit in 2018 een e-learningmodule ontwikkeld. Deze is in augustus gepubliceerd. In 2018 is de module 17 maal afgerond.

Daarnaast heeft de Dopingautoriteit samen met de Atletiekunie het inschrijvingssysteem voor de NK atletiek gekoppeld aan het e-learningplatform van de Dopingautoriteit. Hierdoor kunnen sporters zich alleen aanmelden voor de NK atletiek als ze ook de e-learningmodule Brons hebben afgerond. De verificatie van de afgeronde e-learningmodule gaat automatisch op basis van het ingevoerde e-mailadres. Een dergelijke koppeling is ook voorbereid voor de KNWU en de JBN.

FITNESS

De doelstelling voor fitness (anders georganiseerde sport) is: het voorkómen dan wel ontmoedigen van bewust én onbewust dopinggebruik door sporters in de Nederlandse fitnesscentra. Ook wordt er aandacht besteed aan harm reduction. Dit is het verminderen van gezondheidsrisico’s bij dopinggebruik.

Binnen fitness richt de Dopingautoriteit zich vooral op de mensen in de fitnesscentra. Dit zijn de fitnessers zelf, maar ook de fitnessinstructeurs (die we vooral bereiken via de diverse fitnessopleidingen) en de eigenaren. De communicatie richting deze doelgroep doet de Dopingautoriteit vanuit het programma Eigen Kracht. Alleen het boek Doping, de nuchtere feiten wordt niet onder Eigen Kracht maar direct onder het merk Dopingautoriteit uitgegeven.

Eigen Kracht

In Nederland doen 2,5 miljoen mensen aan fitness. Daarmee is fitness in Nederland de populairste sportieve activiteit. Uit onderzoek in 2009 bleek echter dat 8,2% van de fitnessers dopingmiddelen gebruikte. Dit vormt geen dopingovertreding, want ze zijn niet gebonden aan een dopingreglement. Gebruik van dopingmiddelen blijft echter wel schadelijk voor de gezondheid en het gebruik schaadt ook het imago van de fitnessbranche zelf. Het is dus wenselijk het dopinggebruik in fitnesscentra te verminderen. Daarom heeft de Dopingautoriteit speciaal voor deze doelgroep het educatieprogramma Eigen Kracht opgezet. Via Eigen Kracht informeert de Dopingautoriteit over de risico's van gebruik van anabole steroïden en andere dopingmiddelen én over gezonde alternatieven om op Eigen Kracht gespierder of slanker te worden. Hierdoor wordt meer kennis en bewustzijn gecreëerd. Ook worden de waarden en normen van het sporten op Eigen Kracht versterkt.

Eigen Kracht website
Centraal voor het programma staat de Eigen Kracht-website. Op de site is objectieve, overzichtelijke en praktisch toepasbare informatie te vinden over clean en effectief spiermassa opbouwen én over een verantwoorde manier van afslanken. Tevens wordt er objectieve informatie gegeven over diverse soorten dopinggeduide middelen en de bijwerkingen. Ook het dopingrisico van voedingssupplementengebruik komt aan bod.

In 2018 zijn er in totaal 47 inhoudelijke nieuwsberichten op de site geplaatst, geschreven door drie externe (inhoudelijke/journalistieke) experts uit de fitness/bodybuildingbranche en door eigen educatiemedewerkers.

Boek ‘Eigen Kracht’
In 2018 heeft de Dopingautoriteit het Eigen Kracht boek geheel herschreven. Het boek gaat uitgebreider en dieper in op de stof dan de vorige editie. Het boek sluit ook beter aan op de website van Eigen Kracht en op de Supplementenwijzer App. In het eerste hoofdstuk van het boek staan de ‘beweegredenen’ van Eigen Kracht centraal: het bevorderen van een bewust actieve en gezonde levensstijl. Het hoofdstuk ‘Gezond gewicht’ gaat in op hoe een gezond gewicht eruit ziet, hoe je het kunt bereiken of behouden en welke risico’s er op de loer liggen om dat evenwicht te verstoren. ‘Hart aan de slag’, het hoofdstuk over cardiotraining is flink uitgebreid met schema’s voor circuittraining en looptraining. ‘Aan het ijzer’ is het grootste hoofdstuk van boek, compleet met volledig jaarprogramma voor de opbouw van spiermassa. Het behandelt de mechanismen van spierhypertrofie, hormonen, energiegebruik en trainingsvariabelen, maar ook hoe je een trainingsplan opzet en hoe je blokkades voor vooruitgang kunt opheffen. In ‘Aan tafel’, het voedingshoofdstuk, vind je alles over hoe een gezonde voeding eruit ziet voor actieve mensen. Een aparte paragraaf is gereserveerd voor vegetarische voeding en waarom sportprestaties daaronder niet hoeven te lijden. Het thema supplementen en doping komt in het afsluitende hoofdstuk van Eigen Kracht, aan bod. Het boek wordt uitgegeven door Arko Sports Media.

Eigen Kracht dag
Om de presentatie van de nieuwe editie van het Eigen Kracht boek extra kracht bij te kunnen zetten, heeft de Dopingautoriteit op 9 december een Eigen Kracht dag georganiseerd. Deze middag vol presentaties en workshops werd gehouden tijdens het SAP Weekend in het Congrescentrum Koningshof te Veldhoven. De presentaties waren onderverdeeld in drie thema’s: hypertrofie, druk op het uiterlijk en doping in bodybuilding. Daarnaast waren er workshops over bankdrukken en ‘groene eiwitten’. De dagvoorzitter was Rob van Rossum. Er waren 50 à 60 deelnemers. De deelnemers beoordeelden de bijeenkomst gemiddeld met een 8,4.

Supplementenwijzer App
In augustus 2017 heeft de Dopingautoriteit onder de vlag van Eigen Kracht de Supplementenwijzer App gelanceerd. Het afgelopen decennium is de markt voor sportvoedingssupplementen explosief gegroeid. Bijna 60% van de fitnessers in Nederland gebruikt supplementen. Ook topsporters gebruiken veel supplementen. De gratis Supplementenwijzer App helpt sporters op bewuste en kritische wijze met supplementen om te gaan. Hart van de app is een bespreking en beoordeling van meer dan 3000 ingrediënten.

De app is in een jaar tijd 4.134 maal gedownload. De gebruikers hebben 32.015 maal gezocht op specifieke ingrediënten, zoals creatine en BCAA´s en magnesium. De quick scan functie waarbij op claims wordt gezocht (zoals spiergroei of vetverlies) is 22.626 maal geraadpleegd. De Supplementenwijzer App is in 2018 doorlopend onderhouden.

Gastlessen en bijeenkomsten
In 2018 heeft de Dopingautoriteit zes gastlessen gegeven aan diverse fitnessopleidingen. Daarnaast is er een presentatie verzorgd door de gemeente Winterswijk (10 januari) en zijn er twee gastlessen verzorgd voor de Haagse Politie Sportvereniging (beide 7 december). Ook is er een presentatie gegeven tijdens het Harm Reduction Congres van het Trimbos op 17 april. De afgelopen jaren komen er meer vragen binnen van gemeenten en preventiewerkers over dopinggebruik in fitness.

Outreach Events
Bij een outreach event staat Eigen Kracht met een stand bij een fitnessevenement om daar algemene informatie te verstrekken aan grote groepen sporters en sportbegeleiders. Op 24 april stond Eigen Kracht op de INBA. De INBA is een Amerikaanse natural bodybuilding bond die in diverse landen een vertegenwoordigende bond heeft. In Nederland hielden ze hun eerste natural bodybuildingwedstrijd. Er werd op doping gecontroleerd door IDTM (Zweden). Het beleid van de INBA is overigens niet gebaseerd op de World Anti-Doping Code: de INBA heeft eigen regels opgesteld.

Themavideo´s documentaire Terug in balans
In 2017 is de documentaire Terug in balans - de evolutie van damesbodybuilding verschenen. De documentaire geeft een beeld van de nieuwe weg die het damesbodybuilding een aantal jaar geleden is ingeslagen. Met nieuwe criteria en allerlei nieuwe klassen moet het 'vrouwelijke' weer terug in de sport komen. Vanuit het ruwe filmmateriaal zijn in 2018 nog eens acht extra themavideo´s gemaakt.

Cleane Kneiters
Cleane Kneiters zijn fitnessers/bodybuilders die bewijzen dat je zonder doping een indrukwekkende fysiek kunt opbouwen. Zij zijn de ambassadeurs voor dopingvrije fitness. In 2018 waren er 18 Cleane Kneiters verbonden aan het programma Eigen Kracht Ze staan allen met een achtergrondverhaal en foto’s op de website.

Opleidingsboeken NL Actief
De Dopingautoriteit heeft een bijdrage geleverd aan de nieuwe opleidingsboeken van NL Actief (voorheen Fit!Vak), genaamd Fitnesstrainer A en Fitnesstrainer B. Voor het A-boek was dit een aanpassing van een bestaand dopinghoofdstuk en voor het B-boek is een nieuw hoofdstuk geschreven. Beide boeken zijn inmiddels verschenen.

Harm reduction: boek ‘Doping, de nuchtere feiten’
In oktober 2014 verscheen Doping, de nuchtere feiten. Het geeft de lezer een gedegen overzicht van de middelen die op dit moment in fitness en bodybuilding worden gebruikt. Over de werking en bijwerkingen van anabole steroïden, groeihormonen, insuline, eetlustremmende amfetamines en nog veel andere dopinggeduide middelen, is zoveel mogelijk relevante wetenschappelijke informatie verzameld. Dit is aangevuld met praktijkervaringen van gebruikers en kennis uit het dopingmilieu zelf. Daarbij is het accent gelegd op informatie die in dit circuit nog te vaak onder tafel wordt geveegd. Er is nog steeds veel belangstelling voor het boek. De huidige oplage is bijna uitverkocht. Het wordt uitgegeven door Arko Sports Media.

ALGEMEEN PUBLIEK

Corporate website
De corporate website van de Dopingautoriteit is www.dopingautoriteit.nl. De website is in 2018 responsive gemaakt voor verschillende schermformaten. Ook het uiterlijk is daarbij aangepast. Gedurende het jaar werden 20 eigen berichten op de site geplaatst (2017: 31). ANP-nieuwsberichten vormen ook een belangrijk deel van de informatievoorziening. In 2018 zijn er in totaal 287 ANP-nieuwsberichten (automatisch) op de site gezet. Dit is minder dan in 2017 (359).

Doping E-maillijn / Doping Informatielijn ?
De Doping E-maillijn is hét frontoffice voor alle vragen die met doping te maken hebben en waarachter bij toerbeurt vier personen dienst hebben. Alle vragen worden binnen een werkdag afgehandeld en anoniem in een database geregistreerd. In augustus 2018 is de e-mailservice uitgebreid met WhatsApp. Het mobiele nummer is 06-11226200 en is alleen bedoeld om mee te WhatsAppen. Telefoontjes worden niet beantwoord.

In 2018 zijn er in totaal 678 e-mails/WhatsApp-berichten binnengekomen. Dat is 2% minder dan in 2017, toen er 690 e-mails zijn geregistreerd.

Daarnaast is ook het aantal vragen per onderwerp bijgehouden. Per vraag konden meerdere onderwerpen aangevinkt worden. Die percentages per onderwerp zijn te vinden in de tabel hieronder. Twee onderwerpen springen er net als in 2017 uit: vragen over voedingssupplementen (30,2%) én het checken of een geneesmiddel op de dopinglijst staat of niet (24,6%). Op nummer 3 staan vragen over GDS / de dispensatieprocedure met ongeveer 11%.

In 77% van de e-mails betrof het de georganiseerde (top)sport, 8% fitness en 15% overig. Er waren twee meldingen van een mogelijke dopingovertreding, negen maal e-mailde iemand van de pers en zeven e-mails gingen over een positieve sporter. 92 van de vragen kwamen via WhatsApp binnen.

Social Media
De Dopingautoriteit was al actief op YouTube. Eind 2016 is daar Facebook bijgekomen. In 2017 is dit verder uitgebreid met Twitter en Instagram. Het doel is om de doelgroepen beter te bereiken en ze zo de bewustwording omtrent de regels, rechten en risico’s te vergroten. Er worden onder andere nieuwsberichten van de corporate website, voorlichtingsvideo’s en foto’s van educatiesessies op geplaatst.

Perscontacten
In 2018 is de Dopingautoriteit ruim 400 maal benaderd door de media, enerzijds voor toelichting en commentaar op actuele gebeurtenissen, en anderzijds met verdiepende vragen die los stonden van de actualiteit. De directeur van de Dopingautoriteit trad op als woordvoerder. Bij zijn afwezigheid of naar aanleiding van het specifieke onderwerp trad ook de Wetenschappelijk beleidsmedewerker van de Dopingautoriteit incidenteel als woordvoerder op.