Preventie

ALGEMEEN

Qua educatiebeleid kent de Dopingautoriteit een duidelijk verschil tussen topsport (georganiseerde sport) en fitness (anders-georganiseerde sport). Binnen de topsport geldt een dopingreglement. De Dopingautoriteit mag op basis van dit reglement dopingcontroles uitvoeren. Binnen fitness is dat niet het geval. Dit vereist dus een andere aanpak.

Los van de reguliere activiteiten heeft de Dopingautoriteit in 2017 ook een aantal acties uitgevoerd binnen het actieplan Samen voor een schone sport. Het actieplan werd mede mogelijk gemaakt door een subsidie van het ministerie van VWS. De acties zijn uitgevoerd voor zowel topsport als fitness.

Tot slot heeft de Dopingautoriteit ook de taak om het algemeen publiek van informatie te voorzien.

TOPSPORT

De doelstelling voor topsport is: het voorkómen van onbewuste en bewuste dopingovertredingen in de Nederlandse sport.

De drie belangrijkste doelgroepen binnen de topsport zijn:

• Topsporters
• Sportbegeleiders
• Sportbonden

Topsporters
Om talenten gedurende ongeveer acht jaar voor te bereiden op de wereldtop, heeft de Dopingautoriteit in 2015 – samen met NOC*NSF - de Doorlopende Leerlijn Dopingvrije Sport ontwikkeld. Deze leerlijn beschrijft per leeftijds- en ontwikkelfase welke kennis, vaardigheden en houding nodig zijn voor een dopingvrije sport.

Voorlichting
Aansluitend op deze fasen heeft de Dopingautoriteit drie verschillende basisvoorlichtingen ontwikkeld: Brons, Zilver en Goud. Brons is bedoeld als de eerste voorlichting en is echt een introductie van het onderwerp doping. Zilver is meer gericht op het oefenen van vaardigheden, zoals het controleren van medicijnen en voedingssupplementen. Tijdens Goud behandelen de sporters tenslotte vooral lastige dopingdilemma’s waar ze tijdens hun carrière tegenaan kunnen lopen. Bijvoorbeeld vermoedens van dopinggebruik door een teamgenoot, of het gebruik van toegestane medicijnen puur en alleen om beter te presteren. In 2017 heeft de Dopingautoriteit in totaal 91 voorlichtingen verzorgd.

E-learningplatform
Voor sommige groepen topsporters is het lastig om een voorlichtingsbijeenkomst in te plannen. Toch is het belangrijk dat ook deze sporters goede voorlichting krijgen. Daarom heeft de Dopingautoriteit in maart 2017 een e-learningplatform gelanceerd. Via dit platform werden de modules Brons (vanaf maart) en Zilver (vanaf augustus) aangeboden. De module Brons is in 2017 door 494 personen afgerond, de module Zilver door 114. Voor de ontwikkeling van dit platform zijn een aantal technische verbeteringen uitgevoerd die vielen binnen het actieplan Samen voor een schone sport.

Videoproducties
Voor de voorlichtingen en e-learningmodules is in 2017 een aantal video’s gemaakt. De animaties over de whereaboutsregels en de tuchtprocedure zijn geproduceerd binnen het actieplan Samen voor een schone sport. Voor de voorlichting Brons is de bestaande video over de dispensatieprocedure ingekort. Bij de documentaire over Andreas Krieger ging het alleen om een vertaling. De productie van deze laatste documentaire was in handen van NADA Duitsland en USADA.

Dopingwaaier App
De Dopingwaaier App bestaat sinds eind 2013. De app is gemaakt voor iOS en Android. Ook is er een responsive website. Via de Dopingwaaier App kunnen sporters en begeleiders onder andere hun geneesmiddelen en voedingssupplementen controleren, de belangrijkste dopingregels nalezen en de dopingcontroleprocedure bekijken. In 2017 werd de app 5.478 maal gedownload (2016: 5.457). Het totaal aantal downloads staat eind 2017 op 24.092. De Dopingwaaier App werd continu actueel gehouden. Ook werd de app doorlopend gepromoot, onder meer via de voorlichtingsbijeenkomsten, verschillende websites, diverse artikelen, z-cards, posters en social media.

Infographic topsportonderzoek
In 2015 heeft de Dopingautoriteit onderzoek gedaan naar de kennis en mening van nationale topsporters over het anti-dopingbeleid. Van de resultaten van de statussporters is in 2017 een infographic gemaakt.

100% Dope Free
100% Dope Free is een programma van de Dopingautoriteit waarbij iedereen die verbonden is aan de Nederlandse topsport zich kan uitspreken voor een schone sport. Het programma heeft een eigen website. In 2017 zijn op deze website 14 webberichten gepubliceerd. Deze webberichten zijn per e-mail ook automatisch verstuurd naar alle nieuwsbriefabonnees.

Daarnaast kan iedereen die dat wil sinds 2007 het 100% Dope Free – True Winner statement ondertekenen. Hiermee spreekt de ondertekenaar zich uit voor een schone sport. Dit kan via de website of de Dopingwaaier App. Na ondertekening ontvangt de ondertekenaar de gouden 100% Dope Free – True Winner polsband. In 2017 ondertekenden 1.388 personen het statement. Het totaal aantal ondertekende statements kwam daarmee op 33.979. Het 100% Dope Free – True Winner statement is een initiatief van de AtletenCommissie van NOC*NSF en de Dopingautoriteit.

Het programma heeft een aantal ambassadeurs. Eind 2017 waren dit: Bauke Mollema (wielrennen), Churandy Martina (atletiek), Epke Zonderland (turnen), Femke Dekker (roeien), Jetze Plat (handbiken/paratriatlon), Madelein Meppelink (beachvolleybal), Marianne Vos (wielrennen), Mirjam de Koning-Peper (parazwemmen), Thijs van Valkengoed (zwemmen) en Vince Rooi (honkbal).

Outreach Events
Bij een outreach event staat de Dopingautoriteit met een stand bij een sportevenement om daar algemene informatie te verstrekken aan grote groepen topsporters en sportbegeleiders. Ook kunnen bezoekers van de stand het 100% Dope Free – True Winner statement tekenen. In 2017 zijn er drie outreach events gehouden: bij het NK Indoor Atletiek voor junioren, de Dag van de atletiek en de Teamoverdracht voor Europese Jeugd Olympisch Spelen (EYOG).

Artikelen
De Dopingautoriteit heeft een vaste rubriek in het NOC*NSF-topsportblad Lopend Vuur. In 2017 zijn hiervoor acht artikelen geschreven.

Nederlands Zekerheidssysteem Voedingssupplementen Topsport (NZVT)
Voedingssupplementen kunnen dopingstoffen bevatten. Dit staat vaak niet op het etiket vermeld. Het gebruik van voedingssupplementen is daarmee een risico voor topsporters. Het kan namelijk leiden tot een positieve uitslag van een dopingcontrole. In reactie op dit risico heeft de Dopingautoriteit in 2003 het Nederlands Zekerheidssysteem Voedingssupplementen Topsport (NZVT) opgezet. Het systeem biedt fabrikanten van voedingssupplementen de mogelijkheid om tegen betaling hun supplementen te laten controleren. De ‘schoon bevonden’ product-batchcombinaties komen in de NVZT-database.

In 2017 zijn in totaal 288 NZVT-certificaten afgegeven (voor 499 product-batch combinaties). Dit betekent wederom een nieuw record (het oude record was 281 certificaten voor 488 product-batch combinaties). Dit is een signaal dat het Nederlands Zekerheidssysteem Voedingssupplementen Topsport (NZVT) nog steeds in een belangrijke behoefte voorziet voor sporters en hun begeleiders. In totaal stonden er op 31 december 2017 1.178 product-batchcombinaties op de NZVT-website (antidoping.nl/nzvt), verdeeld over 322 producten, 58 merken en 16 inhoudelijke categorieën. Vier batches zijn afgekeurd omdat er dopinggeduide stoffen in werden aangetroffen.

Samen voor een schone sport (SVESS)
Tijdens de Nationale Dopingconferentie op 23 april 2015 zegde minister Schippers subsidie toe voor een vervolg op Koersen op een schone sport. Zes partijen hebben vervolgens een actieplan opgesteld: Atletiekunie, KNBB (Biljartbond), KNVB (Voetbalbond), NL Actief (voorheen Fit!Vak), Dopingautoriteit en NOC*NSF (coördinator). Het plan kreeg als titel: Samen voor een schone sport. Op 28 februari 2016 vond tijdens de NK Indoor Atletiek de kick-off van het project plaats met alle betrokken partijen. Het plan liep tot 31 december 2017.

In 2017 heeft de Dopingautoriteit als onderdeel van het actieplan Samen voor een schone sport onder andere:

• een aantal technische verbeteringen doorgevoerd aan het e-learningplatform
• animaties gemaakt over de whereaboutsregels en de tuchtprocedure
• een voorlichtingsmodule ontwikkeld voor Mastercoaches
• nieuwe coachmappen aangeschaft
• drie Eigen Kracht Seminars gehouden
• de Supplementenwijzer App gepromoot

De formele eindbijeenkomst van het actieplan is gehouden tijdens de jaarlijkse bondenbijeenkomst Samen tegen doping!. Tijdens drie discussiesessies bespraken de Atletiekunie, Biljartbond (KNBB), en Voetbalbond (KNVB) hun resultaten en leerpunten met de aanwezigen. De resultaten van NL Actief, Dopingautoriteit en NOC*NSF zijn in het centrale gedeelte behandeld.

BEGELEIDEND PERSONEEL

Naast sporters is er de afgelopen jaren steeds meer aandacht voor de sportbegeleiders. Onder deze groep vallen vooral de trainer-coaches, maar onder andere ook artsen, fysiotherapeuten, diëtisten, masseurs, verzorgers (soigneurs), psychologen en ouders.

In 2017 zijn er in totaal 24 voorlichtingen verzorgd voor begeleidend personeel. Hiervan waren er 13 voor trainer-coaches en 11 voor andere groepen begeleiders. De trainer-coach voorlichtingen worden gegeven aan de hand van de Doorlopende Leerlijn Dopingvrije Sport voor coaches. Binnen deze leerlijn heeft de Dopingautoriteit drie verschillende voorlichtingen ontwikkeld: Trainer-Coach 3, Trainer-Coach 4 en Mastercoach. De voorlichtingen sluiten aan op de opleidingsstructuur van de Kwalificatiestructuur Sport.

Via het actieplan Samen voor een schone sport zijn in 2017 nieuwe coachmappen aangeschaft. Deze worden bij de voorlichtingen uitgedeeld aan de cursisten en bevatten de belangrijkste tips voor een schone sport.

SPORTBONDEN

Bijeenkomst sportbonden
Voor de achtste keer is de bondenbijeenkomst Samen tegen doping! georganiseerd. Deze vond plaats op 14 november in Nieuwegein en werd door 52 personen bezocht. Dit waren vertegenwoordigers van sportbonden, RTO’s en CTO’s. Het doel van de jaarlijkse bijeenkomst is om de aanwezigen bij te praten over de ontwikkelingen op anti-dopinggebied, voornamelijk op het gebied van educatie.

Dit jaar werd de bijeenkomst gecombineerd met de formele eindbijeenkomst van het actieplan Samen voor een schone sport.

De deelnemers beoordeelden de bijeenkomst gemiddeld met een 7,7.

FITNESS

De doelstelling voor fitness (anders georganiseerde sport) is: het voorkómen dan wel ontmoedigen van bewust én onbewust dopinggebruik door sporters in de Nederlandse fitnesscentra. Ook wordt er aandacht besteed aan harm reduction. Dit is het verminderen van gezondheidsrisico’s bij dopinggebruik.

Binnen fitness richt de Dopingautoriteit zich vooral op de mensen in de fitnesscentra. Dit zijn de fitnessers zelf, maar ook de fitnessinstructeurs en de eigenaren. Educatie van deze doelgroep doet de Dopingautoriteit vanuit het programma Eigen Kracht. Alleen het boek Doping, de nuchtere feiten wordt direct onder het merk Dopingautoriteit uitgegeven.

Eigen Kracht

In Nederland doen 2,5 miljoen mensen aan fitness. Daarmee is fitness in Nederland de populairste sportieve activiteit. Uit onderzoek blijkt echter dat 8,2% van de fitnessers dopingmiddelen gebruikt. Dit levert overigens geen dopingovertredingen op, want fitnessers zijn niet gebonden aan een dopingreglement. Maar het is wel schadelijk voor de gezondheid. Het is dus wenselijk het dopinggebruik in fitnesscentra te verminderen. Daarom heeft de Dopingautoriteit speciaal voor deze doelgroep het educatieprogramma Eigen Kracht opgezet. Via Eigen Kracht informeert de Dopingautoriteit over de risico's van gebruik van anabole steroïden en andere dopingmiddelen én over gezonde alternatieven om op Eigen Kracht gespierder of slanker te worden. Hierdoor wordt meer kennis en bewustzijn gecreëerd. Ook worden de waarden en normen van het sporten op Eigen Kracht versterkt.

Eigen Kracht website
Centraal voor het programma staat de Eigen Kracht-website. Op de site is objectieve, overzichtelijke en praktisch toepasbare informatie te vinden over clean en effectief spiermassa opbouwen én over op een verantwoorde manier afslanken. Tevens wordt er objectieve informatie gegeven over diverse soorten dopinggeduide middelen en de bijwerkingen. Ook het dopingrisico van voedingssupplementengebruik komt aan bod.

In 2017 zijn er in totaal 61 inhoudelijke nieuwsberichten op de site geplaatst, geschreven door drie externe (inhoudelijke/journalistieke) experts uit de fitness/bodybuildingbranche en door eigen preventiemedewerkers.

Supplementenwijzer App
In augustus 2017 heeft de Dopingautoriteit onder de vlag van Eigen Kracht de Supplementenwijzer App gelanceerd. Het afgelopen decennium is de markt voor sportvoedingssupplementen explosief gegroeid. Bijna 60% van de fitnessers in Nederland gebruikt supplementen. Ook topsporters gebruiken veel supplementen. De gratis Supplementenwijzer App helpt sporters op bewuste en kritische wijze met supplementen om te gaan.

Door te controleren welke informatie er beschikbaar is over de ingrediënten van een bepaald supplement, kan de sporter zich een beter beeld vormen van het product. En dus een afgewogen keuze maken. Bij alle circa 3000 ingrediënten in de Supplementenwijzer App wordt door icoontjes aangegeven of een ingrediënt wel of geen nut heeft, of misschien zelfs schadelijk is voor de gezondheid, of op de dopinglijst staat. De huidige profielen worden bij nieuwe ontwikkelingen geüpdatet. Ook komen er continu nieuwe profielen bij. De Supplementenwijzer App kent verder nog een quickscan, waarmee je snel kunt zoeken op claims als – bijvoorbeeld – spiergroei of vetverlies, en welke ingrediënten daarbij effectief zijn. De Supplementenwijzer App geeft ook uitgebreide achtergrondinformatie over de basics van supplementen, risico’s van gebruik, voedingsalternatieven en een kennisquiz. Wanneer er officiële waarschuwingen worden uitgegeven voor bepaalde stoffen of supplementen (bijvoorbeeld door de NVWA) dan worden deze ook direct gemeld in de app.

Voor de lancering is samengewerkt met RTL Nieuws. Zij hebben aandacht besteed aan de app tijdens het avondjournaal.

Promotie Supplementenwijzer App
Voor de online promotie van de Supplementenwijzer App zijn uit het reguliere budget 6 korte animaties gemaakt. Daarnaast is de app gepromoot via diverse bladen. Er zijn advertenties geplaatst in Muscle & Fitness en Fit!vak-magazine en advertorials in Men’s Health en Women’s Health. Ook is de app online gepromoot via Facebook en Instagram.

Via het actieplan Samen voor een schone sport zijn voor de promotie van de Supplementenwijzer App 5000 promotieloepjes gemaakt. Een deel hiervan is samen met een begeleidende brief naar een groot aantal sportscholen in Nederland gestuurd. Ook zijn ze uitgedeeld tijdens het SAP Weekend in Veldhoven. Het SAP Weekend is het grootste strength & physique evenement van de Benelux. Daarnaast is de app in oktober en in december online gepromoot via Facebook en Instagram. Deze acties waren onderdeel van het actieplan Samen voor een schone sport.

Gastlessen en bijeenkomsten
In 2017 heeft de Dopingautoriteit 14 gastlessen (18 in 2016) gegeven aan diverse CIOS’en, ROC’s en particuliere fitnessopleidingen. Ook is er een voorlichting gegeven voor de gemeente Werkendam. Dit was in het kader van hun dopingpreventieprogramma Puur of Kuur. Hierop volgend is een zelfde presentatie gegeven in Helmond. Tijdens een refereermiddag voor sportartsen van het LUMC in Leidschendam is een presentatie gegeven over supplementen en de Supplementenwijzer App. De fitnessinstructeurs van het Universitair Sportcentrum Radboud hebben een presentatie gekregen die meer inging op het herkennen van - en omgaan met - vermoedelijk dopinggebruik.

Eigen Kracht Seminars
In het kader van het actieplan Samen voor een schone sport zijn in samenwerking met NL Actief (voorheen Fit!Vak) drie Eigen Kracht Seminars gehouden. De seminars waren met name bedoeld voor fitnessinstructeurs en personal trainers. Ze werden gehouden in Gouda, Enschede en Eindhoven. De betrokken experts waren Hans Kroon en Luuk Hilkens (training), Janine Reitsema en Anne-Marijke Ambergen (voeding), Hans Wassink (dopingpreventie) en Vana Hutter (psychologie van begeleiding en omgang met dopinggebruikers).

Documentaire
Op 9 en 10 december is de documentaire Terug in balans - de evolutie van damesbodybuilding vertoond tijdens het SAP Weekend in Veldhoven. De documentaire geeft een beeld van de nieuwe weg die het damesbodybuilding een aantal jaar geleden is ingeslagen. Met nieuwe criteria en allerlei nieuwe klassen moet het 'vrouwelijke' weer terug in de sport komen. Van de documentaire is eveneens een Engels ondertitelde versie gemaakt. De documentaire wordt ingezet bij verschillende voorlichtingsactiviteiten.

Cleane Kneiters
Cleane Kneiters zijn fitnessers/bodybuilders die bewijzen dat je zonder doping een indrukwekkende fysiek kunt opbouwen. Zij zijn de ambassadeurs voor dopingvrije fitness. In 2017 waren er 18 Cleane Kneiters verbonden aan het programma Eigen Kracht Ze staan allen met een achtergrondverhaal en foto’s op de website.

Artikelen
Vanuit Eigen Kracht publiceert de Dopingautoriteit maandelijks een groot artikel in het populaire bodybuilding & fitness magazine Muscle & Fitness. Deze worden na verschijning van het magazine ook op de Eigen Kracht website geplaatst.

Eigen Kracht advertenties
In 2017 zijn er advertenties geplaatst in Muscle & Fitness om Eigen Kracht te promoten.

Boek ‘Op Eigen Kracht’
De laatste versie van het boek ‘Op Eigen Kracht’ verscheen in 2008. Ook dit boek wordt nog altijd verkocht. Er is gewerkt aan een nieuwe editie, die in 2018 zal verschijnen.

Harm reduction: boek ‘Doping, de nuchtere feiten’
In oktober 2014 verscheen Doping, de nuchtere feiten. Het geeft de lezer een gedegen overzicht van de middelen die op dit moment in fitness en bodybuilding worden gebruikt. Over de werking en bijwerkingen van anabole steroïden, groeihormonen, insuline, eetlustremmende amfetamines en nog veel andere dopinggeduide middelen, is zoveel mogelijk relevante wetenschappelijke informatie verzameld. Dit is aangevuld met praktijkervaringen van gebruikers en kennis uit het dopingmilieu zelf. Daarbij is het accent gelegd op informatie die in dit circuit nog te vaak onder tafel wordt geveegd. Er is nog steeds veel belangstelling voor het boek. De huidige oplage is bijna uitverkocht. Het boek wordt uitgegeven onder de vlag van de Dopingautoriteit.

ALGEMEEN PUBLIEK

Corporate website
De corporate website van de Dopingautoriteit is www.dopingautoriteit.nl. De website wordt continu onderhouden. In 2017 werden 31 eigen berichten op de site geplaatst. Daarnaast vormen ANP-nieuwsberichten een belangrijk deel van de actuele informatievoorziening. In 2017 zijn er in totaal 359 ANP-nieuwsberichten (automatisch) op de site gezet. Dit is fors minder dan in 2016 (598).

Doping E-maillijn
De Doping E-maillijn is hét frontoffice voor alle vragen die met doping te maken hebben en waar bij toerbeurt vier personen dienst hebben. Alle vragen worden binnen een werkdag afgehandeld en anoniem in een database geregistreerd.

In 2017 zijn er in totaal 690 e-mails binnengekomen. Dat is 20% minder dan in 2016, toen er 863 e-mails zijn geregistreerd.

Daarnaast is ook het aantal vragen per onderwerp bijgehouden. Per vraag konden meerdere onderwerpen aangevinkt worden. Die percentages per onderwerp zijn te vinden in de tabel hieronder. Twee onderwerpen springen er net als in 2016 uit: het checken of een geneesmiddel op de dopinglijst staat of niet (24,8%) én vragen over voedingssupplementen (36,5%). Op nummer 3 staan vragen van scholieren of studenten met bijna 10%.

In 73% van de e-mails betrof het de georganiseerde (top)sport, 7% fitness en 20% overig. Er was 1 melding van een mogelijke dopingovertreding, 7 maal e-mailde iemand van de pers en 7 e-mails gingen over een positieve sporter.

Social Media
De Dopingautoriteit was al actief op YouTube. Eind 2016 is daar Facebook bijgekomen. In 2017 is dit verder uitgebreid met Twitter en Instagram. Het doel is om de doelgroepen beter te bereiken en voor te lichten. Er worden onder andere nieuwsberichten van de corporate website, voorlichtingsvideo’s en foto’s van voorlichtingsbijeenkomsten op geplaatst.

Perscontacten
In 2017 is de Dopingautoriteit ruim 400 maal benaderd door de media, enerzijds voor toelichting en commentaar op actuele gebeurtenissen, en anderzijds met verdiepende vragen die los stonden van de actualiteit. De directeur van de Dopingautoriteit treedt op als woordvoerder. Bij zijn afwezigheid of naar aanleiding van het specifieke onderwerp treedt ook de Wetenschappelijk beleidsmedewerker van de Dopingautoriteit incidenteel als woordvoerder op.