Educatie

ALGEMEEN

Qua educatiebeleid kent de Dopingautoriteit een duidelijk verschil tussen topsport (georganiseerde sport) en fitness (anders-georganiseerde sport). Binnen de topsport geldt een dopingreglement. De Dopingautoriteit mag op basis van dit reglement dopingcontroles uitvoeren. Binnen fitness is dat niet het geval. Dit vereist dus een andere aanpak. Daarnaast heeft de Dopingautoriteit de taak om het algemeen publiek van informatie te voorzien.

IMPACT CORONAPANDEMIE

De coronapandemie heeft grote impact gehad op de uitvoering van het educatiebeleid. Het aantal fysieke educatiesessies en outreach events (stand bij evenementen) verminderde fors. Een aantal andere activiteiten verliep anders dan normaal (zoals de Support Schone Sport Dag) of vonden uiteindelijk helemaal niet plaats (Eigen Kracht Dag, Symposium 10 jaar Anabolenpoli) in 2020. Er werden veel minder vragen gesteld via de Dopinginformatielijn, de Dopingwaaier App werd minder gedownload. Ook bleek het veel lastiger om aandacht te genereren voor het programma Be PROUD. Het initiatief raakte ondergesneeuwd door de uitdagingen van de coronapandemie in de sport. Een ‘stimuleringsbudget’ voor sportbonden bleef zelfs onbenut. Het aantal afgeronde e-learningmodules steeg juist flink. Ook zijn er meer webberichten voor Eigen Kracht geschreven.

TOPSPORT

De doelstelling voor topsport is: het voorkómen van onbewuste en bewuste dopingovertredingen in de Nederlandse sport.

De drie belangrijkste doelgroepen binnen de topsport zijn:

• Topsporters
• Sportbegeleiders
• Sportbonden

Implementatie Code 2021 en Internationale Standaard voor Educatie

Eind 2019 werden de Wereld Anti-Doping Code 2021 en de bijbehorende acht internationale standaarden goedgekeurd. Twee standaarden waren geheel nieuw. Een ervan is de Internationale Standaard voor Educatie. Deze standaard verplicht alle ondertekenaars van de Code om per 1 januari 2021 een educatieplan te hebben. Aan de hand van dit plan dienen de ondertekenaars educatieprogramma’s te ontwikkelen, implementeren, monitoren en evalueren. De Dopingautoriteit heeft in voorbereiding hierop reeds een nieuw educatieplan gemaakt. Ook het bijbehorende educatieprogramma, dat de naam Nationaal Educatieprogramma draagt, is al grotendeels in 2020 ontwikkeld. In samenwerking met sportbonden zijn de eerste stappen gezet om het programma te implementeren. Het Nationaal Educatieprogramma bouwt overigens voort op de Doorlopende Leerlijnen Schone Sport die de Dopingautoriteit eerder samen met NOC*NSF heeft ontwikkeld.

Topsporters

Om talenten gedurende ongeveer acht jaar voor te bereiden op de wereldtop, heeft de Dopingautoriteit in 2015 – samen met NOC*NSF - de Doorlopende Leerlijn Dopingvrije Sport ontwikkeld. Deze leerlijn beschrijft per leeftijds- en ontwikkelfase welke kennis, vaardigheden en houding nodig zijn voor dopingvrije sport.

Fysieke educatiesessies

Aansluitend op deze fasen heeft de Dopingautoriteit drie verschillende educatiemodules ontwikkeld: Brons, Zilver en Goud. Brons is bedoeld als de eerste module en is echt een introductie van het onderwerp doping. Zilver is meer gericht op het oefenen van vaardigheden, zoals het controleren van medicijnen en voedingssupplementen. Tijdens Goud behandelen de sporters tenslotte vooral lastige dopingdilemma’s waar ze tijdens hun carrière tegenaan kunnen lopen. Bijvoorbeeld vermoedens van dopinggebruik door een teamgenoot, of het gebruik van toegestane medicijnen puur en alleen om beter te presteren.

In 2020 heeft de Dopingautoriteit in totaal 31 educatiesessies verzorgd voor in totaal circa 550 topsporters (gemiddeld 18 topsporters per sessie). Zeven sessies vonden online plaats via Microsoft Teams of een vergelijkbaar programma. De rest vond fysiek plaats. Dit zijn veel minder educatiesessies dan in voorgaande jaren.

E-learningplatform

In 2020 was het lastig om fysieke educatiesessies in te plannen. Gelukkig had de Dopingautoriteit in maart 2017 al een e-learningplatform gelanceerd. Via dit platform worden voor topsporters de modulen Brons, Zilver, Goud en Nationale Testing Pool aangeboden. De modulen Brons, Zilver en Goud sluiten aan bij de fysieke educatiesessies Brons, Zilver en Goud. De module Nationale Testing Pool is bedoeld voor topsporters die door de Dopingautoriteit zijn opgenomen in de Nationale Testing Pool. Zij moeten hun whereabouts (overnachtings- en verblijfsgegevens) aanleveren.

In 2020 is de backend van het e-learningplatform vernieuwd, daarnaast is de optie toegevoegd om de e-learninggebruikers een afgeronde e-learningmodule te laten beoordelen aan de hand van een cijfer (1-10). De e-learningmodules zijn als volgt beoordeeld: Brons 8.1, Zilver 7.9, Goud 8.0 en Nationale Testing Pool 7.8.

Video’s

In 2020 heeft de Dopingautoriteit een video ontwikkeld over urinecontroles op afstand tijdens de coronapandemie.

Dopingwaaier App

De Dopingwaaier App bestaat sinds eind 2013. De app is gemaakt voor iOS en Android. Ook is er een responsive website. Via de Dopingwaaier App kunnen sporters en begeleiders onder andere hun geneesmiddelen en voedingssupplementen controleren, de belangrijkste dopingregels nalezen en de dopingcontroleprocedure bekijken. In 2020 werd de app circa 3.200 maal gedownload (2019 circa 5.000 maal). Het totaal aantal downloads was eind 2020 ongeveer 37.200. De Dopingwaaier App wordt continu actueel gehouden. Ook wordt de app doorlopend gepromoot, onder meer via educatiesessies, verschillende websites, diverse artikelen, z-cards en posters.

Be PROUD

Be PROUD is een initiatief van de Dopingautoriteit en richt zich op het versterken van de juiste sportwaarden. Het programma is opgezet in samenwerking met NOC*NSF, (ex-)topsporters en trainers/coaches en is in de zomer van 2018 van start gegaan. Sporters, familie, coaches, medische begeleiders, bondsmedewerkers en andere sportfanaten worden opgeroepen om zich aan te sluiten bij Be PROUD. Dit kan als supporter maar ook als ambassadeur. Sportorganisaties hebben bovendien de mogelijkheid om partner te worden. Zo ontstaat een groot en krachtig team dat trots is op schone sport. Het programma Be PROUD heeft een eigen website en social media accounts op Instagram, Facebook, Twitter en YouTube.

Eind 2020 had Be PROUD 12 ambassadeurs. De ambassadeur die er in 2020 bij is gekomen is Ran Faber (korfbal). De 11 overige ambassadeurs zijn Eva Voortman (softbal), Margriet Bergstra (judo), Rogier Hofman (hockey), Sophie Souwer (roeien), Steve Wijler (handboogschieten), Epke Zonderland (turnen), Jessica Schilder (atletiek), Jetze Plat (handbiken/paratriathlon), Kai Verbij (schaatsen), Madelein Meppelink (beachvolleybal) en Vince Rooi (honkbal).

Be PROUD-partners konden in aanmerking komen voor een stimuleringsbudget van (maximaal) €1.000,- om ze te ondersteunen bij het uitdragen van hun partnerschap. Zij dienden hiervoor een projectplan in te dienen met een concrete beschrijving van de activiteiten. Het budget werd beschikbaar gesteld aan twee partners, maar de plannen zijn nog niet gerealiseerd. Daarmee is er in 2020 ook nog geen geld uitbetaald.

Het aantal aangesloten organisaties (Be PROUD partners) bleef in 2020 staan op 36. Het aantal supporters groeide van 1.182 naar 1.376. Ter promotie van Be PROUD zijn in 2020 bidons en flesjes handgel ontwikkeld. Ook zijn er voor partners Be PROUD muurbordjes gemaakt die zij binnen en buiten kunnen ophangen om hun partnerschap kenbaar te maken. Eind 2020 heeft de Dopingautoriteit BOOM Communicatie ingeschakeld voor strategisch advies over de doorontwikkeling van het programma. Dit bureau was ook betrokken bij de start van Be PROUD.

Outreach Events

Bij een outreach event staat de Dopingautoriteit met een stand bij een sportevenement om daar aandacht te vragen voor Be PROUD en algemene informatie te verstrekken aan grote groepen topsporters en sportbegeleiders. In 2020 zijn er twee outreach events gehouden: de KNAF licentiedag in Eindhoven (22 januari) en NK boksen (1 en 2 februari). Aanvullend is er een outreach event verzorgd tijdens het internationale dopingcongres ICIC2020 (15-17 januari), maar dit event was vanwege het aanwezige publiek (mensen uit de antidopingwereld) anders van aard.

Nederlands Zekerheidssysteem Voedingssupplementen Topsport (NZVT)

Voedingssupplementen kunnen dopingstoffen bevatten. Dit staat vaak niet op het etiket vermeld. Het gebruik van voedingssupplementen is daarmee een risico voor topsporters. Het kan namelijk leiden tot een positieve uitslag van een dopingcontrole. In reactie op dit risico heeft de Dopingautoriteit in 2003 het Nederlands Zekerheidssysteem Voedingssupplementen Topsport (NZVT) opgezet. Het systeem biedt fabrikanten van voedingssupplementen de mogelijkheid om tegen betaling hun supplementen te laten controleren. De ‘schoon bevonden’ product-batchcombinaties komen in de NVZT-database.

In 2020 zijn in totaal 351 NZVT-certificaten afgegeven (voor 588 product-batch combinaties). Dit is een record. Het geeft een signaal dat het Nederlands Zekerheidssysteem Voedingssupplementen Topsport (NZVT) nog steeds in een belangrijke behoefte voorziet voor sporters en hun begeleiders. In totaal stonden er op 31 december 2020 1.331 product-batchcombinaties op de NZVT-website, verdeeld over 291 producten, 56 merken en 16 inhoudelijke categorieën. Vier batches zijn afgekeurd omdat er dopinggeduide stoffen in werden aangetroffen en één batch is afgekeurd omdat er een farmacologische stof in werd aangetroffen.

Sportbegeleiders

Naast sporters is er de afgelopen jaren steeds meer aandacht voor de sportbegeleiders. Onder deze groep vallen vooral de trainer-coaches, maar onder andere ook artsen, fysiotherapeuten, diëtisten, masseurs, verzorgers (soigneurs), psychologen en ouders.

Fysieke educatiesessies

In 2020 zijn er in totaal 11 educatiesessies verzorgd voor circa 250 sportbegeleiders: 60 trainer-coaches, 110 ouders en 80 (para)medische begeleiders (waaronder artsen, fysiotherapeuten en diëtisten). Vier educatiesessies vonden online plaats via Microsoft Teams of een vergelijkbaar programma. Vier van de tien educatiesessies waren voor trainer-coaches en zeven voor andere groepen begeleiders. De trainer-coach educatiesessies worden gegeven aan de hand van de Doorlopende Leerlijn Dopingvrije Sport voor trainer-coaches. Binnen deze leerlijn heeft de Dopingautoriteit drie verschillende educatiemodules ontwikkeld: Trainer-Coach 3, Trainer-Coach 4 en Trainer-Coach 5 (ook wel Mastercoach genoemd). De educatiemodules sluiten aan op de opleidingsstructuur van de Kwalificatiestructuur Sport. In 2020 zijn alle vier de educatiesessies voor trainer-coaches op deze manier verzorgd. De zeven educatiesessies voor andere groepen begeleiders waren maatwerk.

E-learningplatform

Ook voor de sportbegeleiders heeft de Dopingautoriteit e-learningmodules ontwikkeld. In 2020 zijn er door sportbegeleiders 275 meer modules afgerond dan in 2019.

De e-learningmodules zijn door de gebruikers beoordeeld met een gemiddeld cijfer van: Trainer-Coach 3 7.8, Trainer-Coach 4 7.8, Ouders 8.1 en (Para)medische begeleiders 7.9.

Drukwerk

Om ook de ouders van talenten en topsporters beter te bereiken, heeft de Dopingautoriteit in 2020 een ansichtkaart voor ouders ontwikkeld. Deze kaart bevat een korte uitleg over de rol van ouders in schone sport en een verwijzing naar de e-learningmodule voor ouders. Talenten en topsporters worden aan het eind van de fysieke educatiesessies Brons en Zilver gevraagd om hun thuisadres in te vullen op de kaart. Vervolgens verstuurt de Dopingautoriteit de kaarten per post.

Sportbonden

Ook de sportbonden zijn een belangrijke doelgroep voor de Dopingautoriteit. De sportbonden staan het dichtst bij de topsporters en de sportbegeleiders. De Dopingautoriteit onderhoudt doorlopend contact met de sportbonden.

Bijeenkomst sportbonden

Op 10 oktober is voor de elfde keer de Support Schone Sport bijeenkomst (voorheen Bondenbijeenkomst/ bijeenkomst Samen tegen doping) georganiseerd. Er waren slechts een paar deelnemers op locatie aanwezig. 40 personen hebben de bijeenkomst online gevolgd. De deelnemers waren vertegenwoordigers van sportbonden, RTO’s en CTO’s. Het doel van de jaarlijkse bijeenkomst is om de aanwezigen bij te praten over de ontwikkelingen op antidopinggebied, voornamelijk op het gebied van educatie. De deelnemers beoordeelden de bijeenkomst gemiddeld met een 7,8.

Implementatiegesprekken Nationaal Educatieprogramma

In 2020 hebben er met 12 sportbonden gesprekken plaatsgevonden over het implementeren van het Nationaal Educatieprogramma, dat met de komst van de nieuwe Code en Internationale Standaard voor Educatie (1 januari 2021) van start zou gaan.

E-learningplatform

Voor sportbonden heeft de Dopingautoriteit de e-learningmodule Sportbonden. In 2020 is de module 30 maal afgerond (2019: 16 maal). Het gemiddelde cijfer dat de e-learninggebruikers aan de module gaven is 7.1.

FITNESS

De doelstelling voor fitness (anders georganiseerde sport) is: het voorkómen dan wel ontmoedigen van bewust én onbewust dopinggebruik door sporters in de Nederlandse fitnesscentra. Daarnaast wordt er ook aandacht besteed aan harm reduction. Dit is het verminderen van gezondheidsrisico’s bij dopinggebruik.

Binnen fitness richt de Dopingautoriteit zich vooral op de mensen in de fitnesscentra. Dit zijn de fitnessers zelf, maar ook de fitnessinstructeurs (die we vooral bereiken via de diverse fitnessopleidingen) en de eigenaren. De communicatie richting deze doelgroep doet de Dopingautoriteit vanuit het programma Eigen Kracht. Alleen het boek Doping, de nuchtere feiten wordt niet onder Eigen Kracht maar direct onder de naam Dopingautoriteit uitgegeven.

Eigen Kracht

In Nederland doen drie miljoen mensen aan fitness. Daarmee is fitness in Nederland de populairste sportieve activiteit. Uit onderzoek uit 2009 blijkt echter dat 8,2% van de fitnessers dopingmiddelen gebruikte. Dit mag in principe, want ze zijn niet gebonden aan een dopingreglement. Gebruik van dopingmiddelen blijft echter wel schadelijk voor de gezondheid en het gebruik schaadt ook het imago van de fitnessbranche zelf. Het is dus wenselijk het dopinggebruik in fitnesscentra te verminderen. Daarom heeft de Dopingautoriteit speciaal voor deze doelgroep het educatieprogramma Eigen Kracht opgezet. Via Eigen Kracht informeert de Dopingautoriteit over de risico's van gebruik van anabole steroïden en andere dopingmiddelen en biedt uitgebreid informatie over gezonde alternatieven om op Eigen Kracht gespierder of slanker te worden. Hierdoor wordt meer kennis en bewustzijn gecreëerd. Ook worden de waarden en normen van het sporten op Eigen Kracht versterkt.

Eigen Kracht website

Centraal voor het programma staat de Eigen Kracht-website. Op de site is objectieve, overzichtelijke en praktisch toepasbare informatie te vinden over clean en effectief spiermassa opbouwen én over een verantwoorde manier van afslanken. Tevens wordt er objectieve informatie gegeven over diverse soorten dopinggeduide middelen en de bijwerkingen. Ook het dopingrisico van voedingssupplementengebruik komt aan bod. De website van Eigen Kracht bestaat inmiddels meer dan 20 jaar en bevat ruim 1000 webberichten en artikelen.

In 2020 zijn er in totaal 91 inhoudelijke nieuwsberichten op de site geplaatst, geschreven door drie externe (inhoudelijke/journalistieke) experts uit de fitness/bodybuildingbranche en door eigen educatiemedewerkers. Dit is ruim meer dan in de jaren ervoor, waarin er gemiddeld 1 nieuwsbericht per week op de website werd gepubliceerd.

Per augustus 2020 verscheen Eigen Kracht via eigen social mediakanalen op Facebook en Instagram met wekelijks meerdere posts. De berichten hebben meerdere thema’s, herkenbaar aan de verschillende iconen (o.a. training, voeding, herstel, supplementen). Voorheen verschenen de webberichten van Eigen Kracht via de social mediakanalen van de Dopingautoriteit.

Boek ‘Eigen Kracht’

Eind 2018 heeft de Dopingautoriteit het Eigen Kracht boek geheel herschreven. Het boek sluit aan op de website van Eigen Kracht en op de Supplementenwijzer App. Het boek werd ook in 2020 continu gepromoot, via de website en bij bijeenkomsten. Van deze vierde, geheel herziene druk van het boek zijn inmiddels 1.500 exemplaren verkocht. In december 2020 verscheen de (miniem gereviseerde) vijfde druk.

Supplementenwijzer App

In augustus 2017 heeft de Dopingautoriteit onder de vlag van Eigen Kracht de Supplementenwijzer App gelanceerd. Het afgelopen decennium is de markt voor sportvoedingssupplementen explosief gegroeid. Bijna 60% van de fitnessers in Nederland gebruikt supplementen. Ook topsporters gebruiken veel supplementen. De gratis Supplementenwijzer App helpt sporters op bewuste en kritische wijze met supplementen om te gaan. Hart van de app is een bespreking en beoordeling van meer dan 3.000 ingrediënten.

De app is in een jaar tijd 3.250 maal (2019: 3.841) gedownload. De Supplementenwijzer App is in 2020 doorlopend onderhouden en uitgebreid. In 2020 heeft de Dopingautoriteit 85 nieuwe profielen geschreven voor de Supplementenwijzer App (2019: 116). Ook zijn er 30 profielen aangepast op basis van nieuwe inzichten.

Gastlessen en bijeenkomsten

In 2020 heeft de Dopingautoriteit twee gastlessen (2019: acht) gegeven bij fitnessopleidingen.

E-learning

De e-learningmodule Fitnesstrainer A is in 2020 door 46 personen afgerond (2019: negen).

Outreach Events

Bij een outreach event staat Eigen Kracht met een stand bij een fitnessevenement om daar algemene informatie te verstrekken aan grote groepen sporters en sportbegeleiders. In 2020 zijn er geen outreach events verzorgd.

Cleane Kneiters

Cleane Kneiters zijn fitnessers/bodybuilders die bewijzen dat je zonder doping een indrukwekkend fysiek kunt opbouwen. Zij zijn de ambassadeurs voor dopingvrije fitness. In 2020 waren er 20 Cleane Kneiters (2019: 19) verbonden aan het programma Eigen Kracht. Ze staan allen met een achtergrondverhaal en foto’s op de website.

Schriftelijke bijdragen

De Dopingautoriteit heeft in 2020 een bijdrage geleverd aan de (licht gereviseerde) herdruk van het opleidingsboek van NL Actief (de branchevereniging van fitness) genaamd Fitnesstrainer Opleiding Niveau 3. Daarnaast is er een bijdrage geleverd voor het E-zine van NL Actief. Tevens is er een artikel verschenen voor tijdschrift van de Koninklijke Vereniging voor Lichamelijke Opvoeding (KVLO).

Boek Doping, de nuchtere feiten

In oktober 2014 verscheen Doping, de nuchtere feiten. Het geeft de lezer een gedegen overzicht van de middelen die op dit moment in fitness en bodybuilding worden gebruikt. Over de werking en bijwerkingen van anabole steroïden, groeihormonen, insuline, eetlustremmende amfetamines en nog veel andere dopinggeduide middelen, is zoveel mogelijk relevante wetenschappelijke informatie verzameld. Dit is aangevuld met praktijkervaringen van gebruikers en kennis uit het dopingmilieu zelf. Daarbij is het accent gelegd op informatie die in dit circuit nog te vaak onder tafel wordt geveegd. Er is nog altijd veel belangstelling voor het boek.

Dopinginfo.nl

In 2019 heeft de Dopingautoriteit een start gemaakt met de ontwikkeling van een nieuwe website genaamd Dopinginfo.nl. De website is een databank van dopingstoffen en heeft als doel om informatiebron te dienen voor beleidsmakers en gezondheidsprofessionals. De website is nog niet gelanceerd. Wel zijn er voor de databank van de website 32 profielen van dopingstoffen geschreven.

ALGEMEEN PUBLIEK

Corporate website

De corporate website van de Dopingautoriteit is www.dopingautoriteit.nl. In 2020 werden 26 eigen berichten op de site geplaatst (2019: 21). ANP-nieuwsberichten vormen ook een belangrijk deel van de informatievoorziening. In 2020 zijn er in totaal 201 ANP-nieuwsberichten (automatisch) op de site gezet. Dit is minder dan in 2019 (229).

Doping Informatielijn

De Doping Informatielijn is hét frontoffice voor alle vragen (e-mail/ WhatsApp) die met doping te maken hebben en waarachter bij toerbeurt vier personen dienst hebben. Alle vragen worden binnen een werkdag afgehandeld en anoniem in een database geregistreerd. Het e-mailadres is dopingvragen@dopingautoriteit.nl. Het mobiele nummer is 06-11226200 en is alleen bedoeld om mee te WhatsAppen. Telefoontjes worden niet beantwoord.

In 2020 zijn er in totaal 442 vragen binnengekomen. Dat is 33% minder dan in 2019, toen er 661 vragen zijn geregistreerd.

Ook het aantal vragen per onderwerp is bijgehouden. Per vraag konden meerdere onderwerpen aangevinkt worden. Die percentages per onderwerp zijn te vinden in de tabel hieronder. Twee onderwerpen springen er net als in voorgaande jaren uit: het checken of een geneesmiddel op de dopinglijst staat of niet (15,8%) én vragen over voedingssupplementen (35,7%).

In 75% van de vragen betrof het de georganiseerde (top)sport, 9% fitness en 16% overig. Er was één melding van een mogelijke dopingovertreding, driemaal stelde iemand van de pers een vraag aan de Doping Informatielijn en één vraag ging over een positieve sporter. 169 (38%) vragen kwamen via WhatsApp binnen.

Presentaties

In 2020 gaf de afdeling Educatie zes presentaties waarvoor gold dat deze niet direct binnen de hierboven beschreven doelgroepen van topsport of fitness vielen (zie verder Bijlage 4).

Social Media

De Dopingautoriteit is actief op YouTube, Facebook, Twitter en Instagram. Het doel is om de doelgroepen beter te bereiken en ze zo de bewustwording omtrent de regels, rechten en risico’s te vergroten. Er worden onder andere nieuwsberichten van de corporate website, educatievideo’s en foto’s van educatiesessies op geplaatst.

Caribisch Nederland

In 2020 is gestart met de ontwikkeling van educatiematerialen specifiek voor Caribisch Nederland. Er komt een informatiebrochure en een e-learningmodule in het Papiaments, Engels en Nederlands. Ook wordt een aantal bestaande video’s vertaald/ondertiteld. De educatiematerialen komen in de loop van 2021 beschikbaar.

Perscontacten

In 2020 werd de Dopingautoriteit weer enkele honderden malen benaderd door journalisten met vragen over (de achtergronden van) het antidopingbeleid, en allerlei concrete dopingzaken en –problemen, maar het aantal contacten was substantieel minder dan in voorgaande jaren. De coronapandemie (die immers leidde tot substantiële afschaling van de mondiale antidoping-activiteiten en daarmee ook van het aantal vastgestelde dopingovertredingen) was hier ongetwijfeld debet aan. Vooral in de tweede helft van het jaar betrof een deel van de vragen de gevolgen die de pandemie heeft (gehad) op de uitvoering van onze taken. De voorzitter van de Dopingautoriteit trad op als woordvoerder, en bij zijn afwezigheid verving de COO van de Dopingautoriteit hem in deze rol.